جام نماز سایت تخصصی نماز
نماز مستحبی نمازهایی هستند که انجام آنها واجب نیست اما به منظور کسب ثواب و نزدیکی بیشتر به خداوند توصیه شده‌اند. این نمازها ویژگی‌ها و احکام خاص خود را دارند که با نمازهای واجب متفاوت است. نـمـازهـاى مـستحبى زياد است و آنها را (نافله) گويند و بين نمازهاى مستحبى به خواندن نافله هـاى شـبـانه روز بيشتر سفارش شده و آنها در غير روز جمعه ، سى و چهار ركعتند كه هشت ركعت آن نـافـله ظـهـر و هـشـت ركـعـت نـافـله عـصـر و چـهـار ركـعـت نـافـله مـغـرب و دو ركـعـت نـافـله عشا[۱] و يازده ركعت نافله شب و دو ركعت نافله صبح مى باشد[۲].
به طور خلاصه، نمازهای مستحبی فرصتی برای کسب ثواب و تقرب به خداوند هستند و با انجام آنها می‌توانیم به درجات بالاتری از معنویت دست یابیم. در اسـلام تـاءكـيـد فـراوانـى بـر انـجام نمازهاى مستحبى شده و ثواب هاى زيادى نيز براى آن مـنـظـور گـرديـده اسـت كـه شمارش آنها، از حوصله این مطلب خارج است در اينجا تنها به ذكر يک روايت بسنده می کنیم:
رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود:
(إِنَّ لِلْقـُلُوبِ إِقـْبـالاً وَ إِدْبـاراً فـَإِذا اءَقـْبـَلَتْ فـَتـَنـَفَّلُوا وَ إِذا اءَدْبـَرَتْ فـَعـَلَيـْكـُمـْ بِالْفَريضَةِ[۳]
دلهـا را آمـادگـى و بـى رغبتى است؛ هر گاه آمادگى داشتند، نافله بخوانيد و اگر بى رغبتى نشان دادند بر شما باد كه بر نماز واجب بسنده كنيد.
نمازهای مستحبی دو قسم است؛ بعضی مانند نوافل شبانه روز اصلاً سوره ندارد؛ یعنی، خواندن سوره لازم نیست اما اگر کسی یک سوره یا چند سوره بخواند اشکال ندارد و کراهت هم ندارد؛ قسم دوم آنهایی است که‌سوره خاص و دستور خاصی دارد مانند نماز جعفر طیار که اگر کسی بخواهد به دستور آن رفتار کرده باشد باید همان سوره خاص را بخواند؛ اما اگر در همین قسم نیز سوره دیگر بخوانند و یا چند سوره بخوانند باطل نیست و اشکال ندارد.
انواع نمازهای مستحبی:
نوافل یومیه:
نمازهای مستحبی که در طول شبانه روز خوانده می‌شوند (مانند نافله صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا).
نمازهای مخصوص:
نمازهایی که برای زمان یا مکان خاصی سفارش شده‌اند (مانند نماز اول ماه، نماز در مسجد).
نماز چهارده معصوم:
نمازهایی که توسط معصومین (ع) سفارش شده‌اند و هر کدام آداب خاص خود را دارند.
نماز تحیت مسجد
کسی که به مسجد وارد میشود بهتر است که یک نماز دورکعتی برای تحیت مسجد بخواند و تَحیّت به معنای سلام است. اگر یک نماز دورکعتی واجب (مثلا نماز صبح) را هم بخواند کافی است، یعنی در این صورت این نماز هم نماز صبح حساب میشود و هم نماز تحیت مسجد.
نماز استخاره
استخاره در لغت یعنی طلب خیر یا خوبی‌خواستن، و این در حقیقت دعا برای خیر از خداست. و بسیاری از روایاتی که توصیه به استخاره می‌کند به این معناست؛ یعنی دعا کنید و از خدا خیر بخواهید.
نماز استسقاء یا طلب باران
نماز استسقا و طلب باران در کتاب المنتقی در حوادث سال پنجم می نویسد در این سال مردم مدینه به خشکسالی دچار شدند و به نزد رسول خدا(ص) آمده و گفتند: ای پیغمبر خدا! باران قطع شده و درختان خشک گردیده و علوفه تمام گشته و چارپایان و مواشی به هلاکت رسیده اند، از خدای خود بخواه تا برای ما بارانی بفرستد!
رسول خدا به انها فرمود: فلان روز که شد بیایید تا برای این کار بیرون برویم و همراه خود مقداری صدقه هم بیاورید.
چون روز موعود فرا رسید پیغمبر آمد و مردم نیز بیرون آمدند و همگی با حال آرامش و وقار به سوی بیابان حرکت کردند و در جایی به نماز ایستادند و چون نماز به پایان رسید رسول خدا(ص)برخاسته و عبای خود را وارونه کرد و رو به مردم ایستاده دستها را به سوی آسمان بلند کرد، آن گاه این دعا را خواند:
«اللهم اسقِنا و اغِثنا، غیثا مُغیثا، و حیا ربیعا، و جدا طبقا معذقا عاما هنیئا مریئا. . . »
تا آخرِ دعای مفصلی که از آن حضرت نقل شده است.
راوی حدیث که انس بن مالک است گوید: ما هنوز از جای برنخاسته بودیم که تکه‌های ابر ظاهر شد و تدریجاً همه آسمان را ابر گرفت و باران شروع شد و یکسره تا هفت شبانه روز پیوسته باران آمد تا حدی که مردم به نزد آن حضرت آمده و گفتند:
ای رسول خدا زمین ها را یک سره آب گرفته و خانه‌ها ویران گشته و راه ها بسته شد از خدا بخواه تا باران را از ما بگرداند. پیغمبر که در آن وقت بالای منبر بود از گفتار آنها که حکایت از زودرنجی انسان در کارها می کرد خندید و سپس دست ها را به آسمان بلند کرده گفت:
«حوالینا و لا علینا، اللهم علی رؤس الظراب و منابت الشجر و بطون الاودیة و ظهور الاکام ».
[پروردگارا بر اطراف ما ببار نه بر ما، خدایا بر بالای تپه‌ها و پای درختان و شکم دره‌ها و پشت کوهها!]ناگهان ابرهایی که بالای سر شهر بود از هم باز شد و مانند حلقه و سپری دایره وار شهر را در بر گرفت که به اطراف می بارید و در شهر مدینه قطره ای نمی بارید.نماز شب
نماز شب نمازی مستحبی است که بر حضرت رسول (ص) واجب بود. نکات بسیاری در تأثیر این نماز در دنیا و آخرت نمازگزار گفته شده است.
نماز شب بسیار توصیه شده، کلاً یازده رکعت و از این قرار است: چهار نماز دو رکعتی شبیه به نماز صبح (یعنی هر رکعتی حمد و یک سوره اما سوره مستحب است و میشود آن را حذف کرد).
دو رکعت نماز موسوم به شفع که در رکعت اول آن بعد از حمد سوره ناس و در رکعت دوم سوره فلق خوانده می شود. در آخر یک رکعت موسوم به وتر که بعد از حمد هر دو سوره ناس و فلق خوانده میشود و در قنوت این ذکر مقابل ده بار گفته میشود: “هذا مَقامُ العائذُ بِکَ مِنَ النار”. در پایان، دعا برای چهل مومن و درگذشتگان مستحب است، اما اگر گفته نشود هم اشکالی نیست. در صورت حذف زائدات، این نماز در زیر ۱۰ دقیقه قابل اجراست. وقت آن از نیمه‌شب تااذان صبح است.
به هشت رکعت اول، نافلهٔ شب گویند.
در مورد نماز شب این دستورات هم آمده است:
در نماز وتر پس از حمد سه بار سوره «قل هو الله احد» (و پس از آن سوره‌های ناس و فلق) خوانده شود.
در قنوت هفتاد مرتبه گفته شود:«استغفرالله ربی و اتوب الیه» و برای چهل نفر مومن استغفار شود یا چهل بار گفته شود: «اللهم اغفر للمومنین و المومنات» و سیصد مرتبه گفته‌شود «العفو.»
می‌توان بدون سوره یا قنوت خواند.
اگر وقت تنگ باشد می‌توان فقط به شفع و وتر یا وتر تنها اکتفا نمود.
در روایت است خانه‌ای که در آن نماز شب خوانده شود مانند ستاره آسمانی برای ملائک می‌درخشد و آنان برای نمازگزار صلوات ودرود و رحمت می‌فرستند.
نماز عید غدیر
نمازی دو رکعتی است که در روز عید غدیر خم خوانده میشود و از اعمال مستحب این روز است. این نماز دارای ثواب و فضیلت بسیاری است و خواندن آن در روز عید غدیر سفارش شده است.
نماز عید قربان
مانند نماز عید فطر، دو رکعت است و در هر رکعت، بعد از حمد و سوره، تکبیر گفته میشود و سپس قنوت خوانده میشود. در رکعت اول پنج قنوت و در رکعت دوم چهار قنوت وجود دارد. سوره های مستحب برای خواندن در این نماز، سوره اعلی در رکعت اول و سوره شمس در رکعت دوم است، اما خواندن هر سوره دیگری نیز جایز است. نماز عید قربان به صورت جماعت و در فضای باز خوانده میشود و معمولاً بعد از آن دو خطبه ایراد میشود.
نماز جمعه
یک نماز مستحب برای مسلمانان است که هر هفته به جای نماز ظهر جمعه و به صورت جماعت برگزار میشود. این نماز دارای دو خطبه است که توسط امام جمعه قبل از نماز خوانده میشود و شنیدن آنها بر نمازگزاران واجب است. نماز جمعه در اسلام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و علاوه بر جنبه عبادی، جنبه‌های اجتماعی و سیاسی نیز دارد. در نزد شیعیان، نماز جمعه در زمان غیبت امام واجب تخییری است، یعنی فرد می‌تواند بین نماز جمعه و نماز ظهر مخیر باشد. خطبه‌های نماز جمعه دو بخش دارد؛ بخش اول معمولاً شامل اندرزهای دینی و اخروی است و بخش دوم به مسائل سیاسی و اجتماعی می‌پردازد.
نماز غفیله
یک نماز مستحبی دو رکعتی است که بین نماز مغرب و عشا خوانده میشود. در این نماز، به جای سوره در رکعت اول، آیاتی از سوره انبیا (آیات ۸۷ و ۸۸) و در رکعت دوم، آیاتی از سوره انعام (آیه ۵۹) خوانده میشود. همچنین در قنوت این نماز، دعاهای خاصی وارد شده است. از جمله نماز های مستحب معروفی که در میان نماز مغرب و عشا به جا آورده می شود نماز غُفَیله است. طبق روایات تاثیر این نماز برای آمرزش گناه ها و همچنین برآورده شدن حاجات بسیار بالا است.
نماز استغاثه
نمازی مستحبی است که برای طلب کمک و یاری از خداوند متعال یا ائمه معصومین (علیهم السلام) خوانده میشود. این نماز معمولاً در زمان سختی‌ها و گرفتاری‌ها خوانده میشود و به نیت استغاثه و طلب حاجت از درگاه الهی است.
سایر نمازهای مستحبی:
مانند نماز جعفر طیار، نماز رفع تنگدستی و فقر، نماز آمرزش گناهان، نماز دهه اول ذى‌حجة و …
ویژگی‌های نماز مستحبی:
توصیه به خواندن:
در اسلام، انجام نمازهای مستحبی بسیار توصیه شده است و ثواب زیادی برای آنها ذکر شده است.
تفاوت با نماز واجب:
احکام نمازهای مستحبی در برخی موارد با نمازهای واجب متفاوت است، برای مثال، خواندن سوره در نمازهای مستحبی اختیاری است در حالی که در برخی نمازهای واجب، خواندن سوره خاصی ضروری است.
آسان‌تر بودن:
به طور کلی، نمازهای مستحبی از نظر شرایط و احکام، آسان‌تر از نمازهای واجب هستند.
تعداد رکعات:
نمازهای مستحبی می‌توانند دو رکعتی یا چهار رکعتی باشند و گاهی اوقات تعداد رکعات خاصی دارند.
نوافل یومیه:
یکی از انواع نمازهای مستحبی، نمازهای نافله یومیه هستند که شامل نافله صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا می‌شوند.
فضیلت نمازهای مستحبی
برخی از نمازهای مستحبی مانند نافله شب و نافله صبح، از فضیلت بیشتری برخوردارند.
مکان و زمان:
نمازهای مستحبی را می‌توان در مکان‌ها و زمان‌های مختلف خواند و حتی در حال راه رفتن نیز می‌توان بعضی از آنها را خواند.
عدم نیاز به اذان و اقامه:
نمازهای مستحبی معمولاً اذان و اقامه ندارند.
اختیاری بودن سوره:
در نمازهای مستحبی، می‌توان فقط به حمد اکتفا کرد یا یک سوره یا چند سوره خواند.
جماعت:
نمازهای مستحبی را نمی‌توان به جماعت خواند (به جز نماز باران و عید فطر و قربان).
منابع
[۱] تذكّر: دو ركعت نافله عشا نشسته خوانده مى شود و روى هم يك ركعت محسوب مى گردد. [۲] توضيح المسائل ، امام خمينى (ره)، مساءله ۷۶۴. [۳] فروع كافى ، ج ۳، ص ۴۵۴.
